İslam Alimlerinin Fiziğe Katkıları
Umumiyet itibariyle bilim tarihi kitapları Mısır ve Babil medeniyetlerine kısaca değindikten sonra Yunan ve Roma medeniyetleri üzerinde dikkatle durur.
Hristiyan ortaçağını ve Bizans'ı zikrettikten sonra yeniçağa atlar. Bu şekilde ortaçağda vukua gelen ilmî hâdiselere gereken ehemmiyet verilmez. İşte bu çağda Müslümanlar, batı ile 750 yıl kadar devam eden yakın komşulukları esnasında dünyayı aydınlatan camia olmuşlardır. Yunanlılara nazaran teknik sahada en az iki misli gelişip batı'ya doğrudan doğruya tesir etmişlerdir. Fakat Batı'nın İslâm'ın alternatif olması endişesi İçinde yaptığı "kötü gösterme" veya "çok az bahsetme" politikaları neticesi bu gerçek yıllarca gizli kalmıştır. Hatta Türkiye'de dahi. Bu gerçeği çok iyi gören doktor Sigrid Hunke "Avrupa'nın Üzerine Doğan İslâm Güneşi" adlı eserinde taassub içindeki Hristiyan Avrupa'ya şöyle sesleniyor: "Mühim olan arak geçmişin dini engellerinden sıyrılıp yüksek bir insaniyete ve müsamahaya doğru açılmak, dinî inançların ötesinden insanlara bakabilmektir. Hristiyanlıktan dolayı oluşmuş ihtiraslar yüzünden âfâki ve münsif bir takdirden mahrum bırakılan, hârikulâde hizmetleri örtbas edilen, kültürümüzün medyûn bulunduğu temel İştirakleri gizlenen İslâm âlemine karşı âdil olmak için vakit hâlâ erken midir?" Hakikatte, İslâm âlimlerinin çalışmaları Yakınçağ Avrupa bilimine temel teşkil etmiştir. Yine İslâm âlimlerinin fiziğe katkıları da modern fiziğin temelini oluşturacak mahiyettedir. Biz burada fiziğe ait çalışma yapan İslâm âlimlerinden ve çalışmalarından bahsedeceğiz.
İBNÜ'L-HEYSEM
Bugünkü fiziğin optik (ışık bilimi) sahasında, temel olarak ne görülüyorsa ilk kez ortaya koyan, İslâm Dünyası'nın ünlü fizik âlimi İbnü'l-Heysem, 960-1039 yıllan arasında yaşamıştır. Optik hakkında birçok eser telif eden İbnü'l-Heysem'in en önemli eseri "Kitabü'l-Menazir" (Görüntüler Kitabedir. Ortaçağda optik üzerine yazılan en sağlam eser sayılan Kitabü'l-Menazir, 1270 yılında Latinceye çevrilmiş, daha sonra değişik tarihlerde Nürnberg, Lizbon ve Bazel'de basılmıştır. Bu eser yalnızca Witelo, Roger, Bacon ve Peckham gibi erken dönem yazarlarına tesir etmekle kalmamış, Kepler ve Newton'un optiğe dair eserlerine de kaynak oluşturmuştur. Onun "Alhazen" şeklinde yazılan Latince ismi batıdaki optik araştırmacıları için Öklid ismi kadar tanınmıştır.
İbnü'l-Heysem çalışmalarını daha çok parabolik ve kürevî aynalar ve onların ışığı kırmaları ile ilgili özellikleri üzerinde yoğunlaştırmıştır. Nitekim günümüze onun ismiyle gelen İbnü'l-Heysem problemi (Alhazen Problemi) kürevî bir aynayla ilgilidir. Problemde kürevî bir ayna. bir nesne ve onun aynadan yansıyan görüntüsü verilmiştir ve nesnenin aynadaki yansıma noktasının bulunması istenmektedir. O bu problemi dördüncü dereceden denklem kullanarak çözmüştür, İbnü'l-Heysem'in çözdüğü bu problemi Huygens yıllarca sonra ancak çözebilmiştir. Alhazen problemi İbnü'l-Heysem'in yüksek riyazî kabiliyetini ortaya koyar.
IŞIĞIN KIRILMASI KANUNU -
İbnü'l-Heysem, bir yansımada gelen ışın, normal ve yansıyan ışınların aynı düzlemde olduğu şeklinde ifade edilen kırılma kanununu ilk olarak ortaya koymuştur.
Gariptir ki bu kanun yıllar sonra Snzell ve Royen tarafından kendilerinin bulduğu iddiasıyla batı kitaplarında yer almıştır. Işığın kırılmasına sebep olarak, hava ve su gibi çeşitli vasatları göstermiştir.
IŞIĞIN HIZI
İbnü'l-Heysem ayrıca ışığın sınırlı hıza sahip olduğunu söyleyen ilk insandır. Yine ilk defa ışığın düz bir çizgi üzerinde yol aldığını ispatlayan bir deney gerçekleştirmiştir.
Aynı zamanda, kürevî ve parabolik aynalarda görüntülerin oluşmasını sağlayan kanunları formüle etmiş, kürevî aynalarda ışığın sapmasını ve merceklerde meydana gelen büyütme olayını açıklayarak merceklerin gücünün nasıl artırılacağını tespit etmiştir.
GÖZLÜK
Yine okuma gözlüklerini de ilk defa o bulmuştur.
GÖRMENİN AÇIKLANMASI
İbnü'l-Heysem Kitabü'l-Menazir'de gözün anatomi ve fizyolojisini de incelemiştir. Retina tabakasının gözün en hassas kısmı olduğunu ilk defa ileri sürmüştür. Öklid ve Batlamyus'dan beri süregelen, görme hâdisesinin çıkan ışınların eşyaya ulaşarak gözün eşyayı görmesi inancının ilmî olmadığını söylemiştir. İbnü'l-Heysem'e göre görme hâdisesi, eşyadan yansıyarak gelen ışınların göze gelmesi ve gözün arka odak noktasında birleşmesiyle gerçekleşir.
ATMOSFERİN YÜKSEKLİĞİ
Hristiyan ortaçağını ve Bizans'ı zikrettikten sonra yeniçağa atlar. Bu şekilde ortaçağda vukua gelen ilmî hâdiselere gereken ehemmiyet verilmez. İşte bu çağda Müslümanlar, batı ile 750 yıl kadar devam eden yakın komşulukları esnasında dünyayı aydınlatan camia olmuşlardır. Yunanlılara nazaran teknik sahada en az iki misli gelişip batı'ya doğrudan doğruya tesir etmişlerdir. Fakat Batı'nın İslâm'ın alternatif olması endişesi İçinde yaptığı "kötü gösterme" veya "çok az bahsetme" politikaları neticesi bu gerçek yıllarca gizli kalmıştır. Hatta Türkiye'de dahi. Bu gerçeği çok iyi gören doktor Sigrid Hunke "Avrupa'nın Üzerine Doğan İslâm Güneşi" adlı eserinde taassub içindeki Hristiyan Avrupa'ya şöyle sesleniyor: "Mühim olan arak geçmişin dini engellerinden sıyrılıp yüksek bir insaniyete ve müsamahaya doğru açılmak, dinî inançların ötesinden insanlara bakabilmektir. Hristiyanlıktan dolayı oluşmuş ihtiraslar yüzünden âfâki ve münsif bir takdirden mahrum bırakılan, hârikulâde hizmetleri örtbas edilen, kültürümüzün medyûn bulunduğu temel İştirakleri gizlenen İslâm âlemine karşı âdil olmak için vakit hâlâ erken midir?" Hakikatte, İslâm âlimlerinin çalışmaları Yakınçağ Avrupa bilimine temel teşkil etmiştir. Yine İslâm âlimlerinin fiziğe katkıları da modern fiziğin temelini oluşturacak mahiyettedir. Biz burada fiziğe ait çalışma yapan İslâm âlimlerinden ve çalışmalarından bahsedeceğiz.
İBNÜ'L-HEYSEM
Bugünkü fiziğin optik (ışık bilimi) sahasında, temel olarak ne görülüyorsa ilk kez ortaya koyan, İslâm Dünyası'nın ünlü fizik âlimi İbnü'l-Heysem, 960-1039 yıllan arasında yaşamıştır. Optik hakkında birçok eser telif eden İbnü'l-Heysem'in en önemli eseri "Kitabü'l-Menazir" (Görüntüler Kitabedir. Ortaçağda optik üzerine yazılan en sağlam eser sayılan Kitabü'l-Menazir, 1270 yılında Latinceye çevrilmiş, daha sonra değişik tarihlerde Nürnberg, Lizbon ve Bazel'de basılmıştır. Bu eser yalnızca Witelo, Roger, Bacon ve Peckham gibi erken dönem yazarlarına tesir etmekle kalmamış, Kepler ve Newton'un optiğe dair eserlerine de kaynak oluşturmuştur. Onun "Alhazen" şeklinde yazılan Latince ismi batıdaki optik araştırmacıları için Öklid ismi kadar tanınmıştır.
İbnü'l-Heysem çalışmalarını daha çok parabolik ve kürevî aynalar ve onların ışığı kırmaları ile ilgili özellikleri üzerinde yoğunlaştırmıştır. Nitekim günümüze onun ismiyle gelen İbnü'l-Heysem problemi (Alhazen Problemi) kürevî bir aynayla ilgilidir. Problemde kürevî bir ayna. bir nesne ve onun aynadan yansıyan görüntüsü verilmiştir ve nesnenin aynadaki yansıma noktasının bulunması istenmektedir. O bu problemi dördüncü dereceden denklem kullanarak çözmüştür, İbnü'l-Heysem'in çözdüğü bu problemi Huygens yıllarca sonra ancak çözebilmiştir. Alhazen problemi İbnü'l-Heysem'in yüksek riyazî kabiliyetini ortaya koyar.
IŞIĞIN KIRILMASI KANUNU -
İbnü'l-Heysem, bir yansımada gelen ışın, normal ve yansıyan ışınların aynı düzlemde olduğu şeklinde ifade edilen kırılma kanununu ilk olarak ortaya koymuştur.
Gariptir ki bu kanun yıllar sonra Snzell ve Royen tarafından kendilerinin bulduğu iddiasıyla batı kitaplarında yer almıştır. Işığın kırılmasına sebep olarak, hava ve su gibi çeşitli vasatları göstermiştir.
IŞIĞIN HIZI
İbnü'l-Heysem ayrıca ışığın sınırlı hıza sahip olduğunu söyleyen ilk insandır. Yine ilk defa ışığın düz bir çizgi üzerinde yol aldığını ispatlayan bir deney gerçekleştirmiştir.
Aynı zamanda, kürevî ve parabolik aynalarda görüntülerin oluşmasını sağlayan kanunları formüle etmiş, kürevî aynalarda ışığın sapmasını ve merceklerde meydana gelen büyütme olayını açıklayarak merceklerin gücünün nasıl artırılacağını tespit etmiştir.
GÖZLÜK
Yine okuma gözlüklerini de ilk defa o bulmuştur.
GÖRMENİN AÇIKLANMASI
İbnü'l-Heysem Kitabü'l-Menazir'de gözün anatomi ve fizyolojisini de incelemiştir. Retina tabakasının gözün en hassas kısmı olduğunu ilk defa ileri sürmüştür. Öklid ve Batlamyus'dan beri süregelen, görme hâdisesinin çıkan ışınların eşyaya ulaşarak gözün eşyayı görmesi inancının ilmî olmadığını söylemiştir. İbnü'l-Heysem'e göre görme hâdisesi, eşyadan yansıyarak gelen ışınların göze gelmesi ve gözün arka odak noktasında birleşmesiyle gerçekleşir.
ATMOSFERİN YÜKSEKLİĞİ
İbnü'l-Heysem, Astronomi ile de ilgilenmiştir. Güneş ve Ay'ın, ufukta, gökyüzünün ortasında göründüğünden daha büyük görünmesinin sebebi gibi hadiselerin optik sonuçlarını ortaya çıkarmıştır. Atmosferin yüksekliğini yaklaşık olarak 88 km. olarak hesaplamıştır.
MOMENTUM
MOMENTUM
Bunlardan farklı olarak yine Kitabü'l-Menazir'de momentum mefhumunu tanımlayarak ona "kuvvet el-harekeh" ismini vermiştir.
VEKTÖREL KUVVET
Cisimlerin hareketini de inceleyen
İbnü'l-Heysem hareketin yönlendirilmiş vektör olduğunu göstermiştir. Bir cismin üzerinde faaliyet gösteren merminin, biri hareketin yönüne paralel, diğeri ona dikey bir unsuru içeren güçlere sahip olduğunu hesaplamıştır.
NEWTONUN 1. KANUNU MU?
O, bir cismin, eğer hiçbir güç onu durdurmaz ya da hareketini değiştirmezse sonsuza dek hareket edeceğini ortaya atmıştır. Aynı gerçeği kendisinden yıllarca sonra (1642-1727) yaşamış olan Isaac Newton da ifade etmiştir. Bugün bu kanun ülkemizde ve dünyada Newton'un birinci kanunu olarak öğretilmekte, İbnü'l-Heysem'den hiç bahsedilmemektedir.
EL-KİNDÎ
El-Kindî, 796 yılında Kûfe'de doğmuştur. Birçok îslâm âlimi gibi Kindî de birçok sahada incelemeler yapmıştır. Daha çok felsefe, fizik, tıp ve müzik sahalarında çalışmalar yapan Kindî'nin birkaçı latinceye çevrilmiş, 260 eseri vardır.
VEKTÖREL KUVVET
Cisimlerin hareketini de inceleyen
İbnü'l-Heysem hareketin yönlendirilmiş vektör olduğunu göstermiştir. Bir cismin üzerinde faaliyet gösteren merminin, biri hareketin yönüne paralel, diğeri ona dikey bir unsuru içeren güçlere sahip olduğunu hesaplamıştır.
NEWTONUN 1. KANUNU MU?
O, bir cismin, eğer hiçbir güç onu durdurmaz ya da hareketini değiştirmezse sonsuza dek hareket edeceğini ortaya atmıştır. Aynı gerçeği kendisinden yıllarca sonra (1642-1727) yaşamış olan Isaac Newton da ifade etmiştir. Bugün bu kanun ülkemizde ve dünyada Newton'un birinci kanunu olarak öğretilmekte, İbnü'l-Heysem'den hiç bahsedilmemektedir.
EL-KİNDÎ
El-Kindî, 796 yılında Kûfe'de doğmuştur. Birçok îslâm âlimi gibi Kindî de birçok sahada incelemeler yapmıştır. Daha çok felsefe, fizik, tıp ve müzik sahalarında çalışmalar yapan Kindî'nin birkaçı latinceye çevrilmiş, 260 eseri vardır.
İZAFİYET -RÖLATİVİTE TEORİSİ
İzafiyet (Rölativite) teorisini ilk olarak fizikî mânâda ele alan hiç şüphesiz İslâm âlimi Kindî'dir. Kindî, ilk defa düşünce tarihinde zaman, mekân ve hareketin izafî olduğunu söylemiştir. El-Kindî fiziğine göre zaman, cisim ve hareketten ayrı olarak düşünülmez. Hızlılık ve yavaşlılık, hareketin özel halleridir. El-Kindî yavaşlığı şöyle tarif eder; "Yavaş dediğimiz şey, uzun zaman içinde belli bir mesafenin katedilmesidir" Aynı şekilde hızlılığı da şöyle tarif eder: "Hızlılık ise kısa zaman içinde yine aynı mesafenin katedilmesidir."
Aynalar üzerine telif ettiği bir kitab da bilinmektedir. Dicle ve Fırat ırmaklarının kanal plânlarını yapmış olan Kindî ayrıca göğün neden mavi göründüğüne dair bir risale yazmıştır.
Aynalar üzerine telif ettiği bir kitab da bilinmektedir. Dicle ve Fırat ırmaklarının kanal plânlarını yapmış olan Kindî ayrıca göğün neden mavi göründüğüne dair bir risale yazmıştır.
MÜZİKAL SESLER TEORİSİ
Bunlardan farklı olarak müzikal sesler teorisini ilk defa geliştirmiştir. Batı bilim tarihi uzmanları onun Roger Bacon (1214-1292) üzerindeki tesirinden özellikle bahsetmektedirler.
ABDURRAHMAN el-HAZİNÎ
Merv'li (Bugünkü Sovyet Orta Asya'sındaki Mary) Ebu'l Feth Abdurrahman el-Hazinî, 12. yüzyılın en değerli fizikçilerinden biriydi. "Kitabü'l Mizânu'l-Hikme"de başlıca mekanik ve hidrostatik ile ilgili mevzûlar yer almaktadır. Hazinî'nin risalesi, müslüman fizikçilerin, basit bir cismin veya iki basit maddeden mürekkep herhangi bir cismin mutlak ağırlığı ve yoğunluğunu ölçebildiklerini göstermektedir. O, ısının nesnelerin yoğunluğuna nasıl tesir ettiğini de biliyordu. Ayrıca Hazinî, bir altın ve gümüş alaşımındaki iki maddenin ağırlıklarını sırasıyla belirlemek için bir formül geliştirdi:
X=Alaşımdaki gümüşün ağırlığı
S=Alaşımın yoğunluğu
A=Alaşımın mutlak ağırlığı
Dl, D2=Altın ve gümüşün yoğunluğu
El-Hazinî havanın tıpkı sıvılar gibi kaldırma gücüne sahip olduğunu ve havada bulunan bir cismin ağırlığının, gerçek ağırlığından daha düşük geleceğini müşahede ederek havanın ağırlık ve yoğunluğunu hesapladı. Sıvıların da yoğunluklarım ölçerek yüzey sürtünmelerini inceledi. Suyun yoğunluğunun sıcaklık ya da tuzluluk ile değişeceğini biliyordu.
TORİÇELLİ Mİ?
Bugün 17. yüzyılda Evangelist Toricelli tarafından yapıldığı iddia edilen birçok deney sonuçlan, el-Hazinî tarafından -hem de çok doğru bir biçimde- elde edilmişti.
ABDURRAHMAN el-HAZİNÎ
Merv'li (Bugünkü Sovyet Orta Asya'sındaki Mary) Ebu'l Feth Abdurrahman el-Hazinî, 12. yüzyılın en değerli fizikçilerinden biriydi. "Kitabü'l Mizânu'l-Hikme"de başlıca mekanik ve hidrostatik ile ilgili mevzûlar yer almaktadır. Hazinî'nin risalesi, müslüman fizikçilerin, basit bir cismin veya iki basit maddeden mürekkep herhangi bir cismin mutlak ağırlığı ve yoğunluğunu ölçebildiklerini göstermektedir. O, ısının nesnelerin yoğunluğuna nasıl tesir ettiğini de biliyordu. Ayrıca Hazinî, bir altın ve gümüş alaşımındaki iki maddenin ağırlıklarını sırasıyla belirlemek için bir formül geliştirdi:
X=Alaşımdaki gümüşün ağırlığı
S=Alaşımın yoğunluğu
A=Alaşımın mutlak ağırlığı
Dl, D2=Altın ve gümüşün yoğunluğu
El-Hazinî havanın tıpkı sıvılar gibi kaldırma gücüne sahip olduğunu ve havada bulunan bir cismin ağırlığının, gerçek ağırlığından daha düşük geleceğini müşahede ederek havanın ağırlık ve yoğunluğunu hesapladı. Sıvıların da yoğunluklarım ölçerek yüzey sürtünmelerini inceledi. Suyun yoğunluğunun sıcaklık ya da tuzluluk ile değişeceğini biliyordu.
TORİÇELLİ Mİ?
Bugün 17. yüzyılda Evangelist Toricelli tarafından yapıldığı iddia edilen birçok deney sonuçlan, el-Hazinî tarafından -hem de çok doğru bir biçimde- elde edilmişti.
AEROMETRE
O, sıvıların yoğunluk ve ısısını ölçebilmek için aerometre'yi kullanan ilk kişiydi.
VAN DER WEALS GÜCÜ
Bir cismin en ufak parçacıklarını birarada tutan çekici kuvvetlerin (sözde Van Der Weals gücü)
KÜTLE ÇEKİM KUVVETİ NEWTON MU?
ve (daha sonra Newton'a atfedilen) kütle çekim kuvvetinin varlığına inanıyordu.
DÜŞEN CİSMİN HIZI GALİLEO MU?
El-Hazinî, düşen bir cismin hızını, bu cismin aldığı yol ile geçen zaman arasındaki gerçek ilişkiyi ve 17. yüzyılda Galileo tarafından keşfedilen bütün kanunları daha 12. asırda keşfetmişti.
BENÛ MÛSA KARDEŞLER
Halife Me'mun devrinin ünlü astronom ve matematikçisi Mûsa İbn-i Şakir'in üç oğlu Ahmed, Muhammed ve el-Hasan 9. yüzyılda birçok otomatlar yaptılar.
DÜŞEN CİSMİN HIZI GALİLEO MU?
El-Hazinî, düşen bir cismin hızını, bu cismin aldığı yol ile geçen zaman arasındaki gerçek ilişkiyi ve 17. yüzyılda Galileo tarafından keşfedilen bütün kanunları daha 12. asırda keşfetmişti.
BENÛ MÛSA KARDEŞLER
Halife Me'mun devrinin ünlü astronom ve matematikçisi Mûsa İbn-i Şakir'in üç oğlu Ahmed, Muhammed ve el-Hasan 9. yüzyılda birçok otomatlar yaptılar.
OTOMASYON
Başta hidrolikler, fitili otomatik çıkan, yağını ve ateşini otomatik ayarlayan birçok yağ lambası ve çeşitli otomatik çeşmeler icat ettiler. Bunlardan daha önemlisi, makinelerin, bizzat içinde makinenin bir parçası olarak bulunan otomatik kontrol sistemlerini icat etmiş olmalarıdır.
BİRÛNÎ
BİRÛNÎ
MADDE YOĞUNLUĞU
Ebu Reyhan el-Birûnî (973-1048) "Kitabu'1-Cevahir" isimli eserinde birçok maden ve minerallerin yoğunluklarının değerlerini doğru bir şekilde hesaplamıştır.
BASINÇ VE ARTEZYEN
Basınca dayanarak çalışmalarını açıkladığı artezyen kuyuları konusunda büyük bir eser yazan el-Birûnî, ışığın hızının sese nisbeten son derece büyük olduğunu kaydetmiştir.
BASINÇ VE ARTEZYEN
Basınca dayanarak çalışmalarını açıkladığı artezyen kuyuları konusunda büyük bir eser yazan el-Birûnî, ışığın hızının sese nisbeten son derece büyük olduğunu kaydetmiştir.
MEVLÂNÂ
Büyük İslâm mütefekkiri Mevlânâ, kendisi bizzat bir fizikçi olmamasına rağmen, kalp gözü açık ve âlemi böyle seyreden bir mutasavvıf olarak, yıllarca önce bize, atomun parçalanabileceğini ve atomun parçacıklarının varlığını haber veriyordu. O, sembolik olarak şöyle diyordu: "Bir zerreyi kesersen, içinde bir güneş ve güneş etrafında dönen gezegenler bulursun." Ayrıca Mevlânâ bize atom (zerre) ve parçacıklarının durgun halde olmadıklarını ve her an hareketli olduklarını da haber vermiştir.
İBN-İ YÛNÛS
"Ziyce-i Hakim" adlı eseri önemini hâlâ korumaktadır.
SARKAÇ KANUNLARI
Fiziğin temel araçlarından olan sarkacı ve bununla ilgili olan temel fizik kanunlarını buldu. Salınımı hesaplayıp onu Galileo'nun çağından çok daha önce zaman ölçmede kullandı.
KUTBETTİN eş-ŞİRAZÎ
KUTBETTİN eş-ŞİRAZÎ
TAYF - GÖKKUŞAĞI
Büyük Müslüman fizikçilerden olup mekanik, optik ve atmosferle ilgili hâdiseler üzerinde çalışan İranlı Kutbettin eş-Şirazî (1236-1311) gökkuşağı hakkında özel bir araştırma yapmıştır. Bu mefhumun doğru açıklamasını yapan ilk kişi idi. Kutbettin, İbnü'l-Heysem'in optiğini uygulayarak gökkuşağının oluşma sebebini, su damlacıklarında ışığın kırılma ve yansımalarının bir birleşimi olarak açıkladı.
BAĞDADÎ
Aristo'nun kasri (eğik atış) hareket teorisine karşı tenkit getirmekle kalmayıp aynı zamanda düşen cisimlerin hızlanması meselesini de araştırdı. Zamanı yeni bir tarzda ele alarak onu yalnızca yer değiştirme hareketinden ziyade meydana geliş süreciyle ilgili bir kategori olarak değerlendirdi.
EBU'L-İZ (EL-CEZERÎ)
Batılı kaynakların, "Çağın Harikası Cizreli Bilgin" ya da "Çağın Doruğuna ulaşmış Müslüman Mühendis" diye tarif ettikleri Ebu'l-İz 1206'da Diyarbakır'da yapmış olduğu makineleri anlatan "Kitabü'l Hiydi'l Hendesiyye"sini yazmıştır. Bu kitap sahasında kaleme alınmış kitapların en önemlisidir.
SİBERNETİK
Ebu'l-İz'in otomasyonun tarihi gelişimi içindeki önemli yeri kendisinden öncekilerin yalnızca kendiliğinden çalışan otomatik sistemler kurduğu halde, onun, çalışırken ortaya çıkan sonuçlara göre kendi kendine dengeler kuran, ayarlamalar yapan ve ona göre davranan sistemler kurabilmiş olmasıdır.
Kendisinden tam 800 yıl sonra ortaya çıkacak olan Sibernetik bilimini ve otomasyon teknolojisini yüzyıllar öncesinden farketmiş, böylesine sistemler kurulabileceğini tespit etmiş ve inşa ettiği makinelerle de ispatlamış bir İslâm âlimidir. Yaptığı çalışmaların ehemmiyeti daha önce yabancılar tarafından farkedilmiş olacak ki kitabının sayfaları kütüphanemizden çalınmıştır. Daha sonra çoğaltılan bu nüshalar Avrupada muhtelif kütüphanelerde saklanmıştır. Fakat son yıllarda bizde de bu tür eserlere gereken ehemmiyet verilmeye başlanmıştır. Ebu'l-İz'in bu eseri kitap olarak İTÜ'de basılmış, hatta kitaptaki makinelerden bazıları nümune olarak imâl edilmiştir.
KAYNAKLAR:
1) Lütfi Göker, Matematik Tarihi, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.
2) Doktor Sigrid Hunke, Avrupa Üzerine Doğan İslâm Güneşi. Bedir Yayınlan, 1972.
3) Doç.Dr. M. Bayraktar, İslâm Bilim ve Teknoloji Tarihi, Diyanet Vakfı Yayınlan, 1985.
4) Mustafa Armağan, İslâm Bilimi Tartışmaları. İnsan Yayınları. 1990.
5) Seyyid Hüseyin Nasr. İslâm ve İlim, İnsan Yayınları, 1989.
6) Doktor Toygar Akman. İkibin Yılına Doğru Sibernetik. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1988.
7) M. Bayraktar, Kindî ve Einstein'e göre Rölativite (Bağlılık) ve Benzerleri, Bilim ve Teknik. Cilt 12. Sayı 153. 1980.
8) El-Kindî, Kitabü'l-Cevahirîl Hamse, Kahire. 1953.
9) El-Kindî, Al-Falsafa al-Ulâ. Cilt 1. Kahire, 1950.
10) El-Kindî, İbâha an Sûcûdal-Cirm al-Aksâ Cilt 1.
BAĞDADÎ
Aristo'nun kasri (eğik atış) hareket teorisine karşı tenkit getirmekle kalmayıp aynı zamanda düşen cisimlerin hızlanması meselesini de araştırdı. Zamanı yeni bir tarzda ele alarak onu yalnızca yer değiştirme hareketinden ziyade meydana geliş süreciyle ilgili bir kategori olarak değerlendirdi.
EBU'L-İZ (EL-CEZERÎ)
Batılı kaynakların, "Çağın Harikası Cizreli Bilgin" ya da "Çağın Doruğuna ulaşmış Müslüman Mühendis" diye tarif ettikleri Ebu'l-İz 1206'da Diyarbakır'da yapmış olduğu makineleri anlatan "Kitabü'l Hiydi'l Hendesiyye"sini yazmıştır. Bu kitap sahasında kaleme alınmış kitapların en önemlisidir.
SİBERNETİK
Ebu'l-İz'in otomasyonun tarihi gelişimi içindeki önemli yeri kendisinden öncekilerin yalnızca kendiliğinden çalışan otomatik sistemler kurduğu halde, onun, çalışırken ortaya çıkan sonuçlara göre kendi kendine dengeler kuran, ayarlamalar yapan ve ona göre davranan sistemler kurabilmiş olmasıdır.
Kendisinden tam 800 yıl sonra ortaya çıkacak olan Sibernetik bilimini ve otomasyon teknolojisini yüzyıllar öncesinden farketmiş, böylesine sistemler kurulabileceğini tespit etmiş ve inşa ettiği makinelerle de ispatlamış bir İslâm âlimidir. Yaptığı çalışmaların ehemmiyeti daha önce yabancılar tarafından farkedilmiş olacak ki kitabının sayfaları kütüphanemizden çalınmıştır. Daha sonra çoğaltılan bu nüshalar Avrupada muhtelif kütüphanelerde saklanmıştır. Fakat son yıllarda bizde de bu tür eserlere gereken ehemmiyet verilmeye başlanmıştır. Ebu'l-İz'in bu eseri kitap olarak İTÜ'de basılmış, hatta kitaptaki makinelerden bazıları nümune olarak imâl edilmiştir.
KAYNAKLAR:
1) Lütfi Göker, Matematik Tarihi, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.
2) Doktor Sigrid Hunke, Avrupa Üzerine Doğan İslâm Güneşi. Bedir Yayınlan, 1972.
3) Doç.Dr. M. Bayraktar, İslâm Bilim ve Teknoloji Tarihi, Diyanet Vakfı Yayınlan, 1985.
4) Mustafa Armağan, İslâm Bilimi Tartışmaları. İnsan Yayınları. 1990.
5) Seyyid Hüseyin Nasr. İslâm ve İlim, İnsan Yayınları, 1989.
6) Doktor Toygar Akman. İkibin Yılına Doğru Sibernetik. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1988.
7) M. Bayraktar, Kindî ve Einstein'e göre Rölativite (Bağlılık) ve Benzerleri, Bilim ve Teknik. Cilt 12. Sayı 153. 1980.
8) El-Kindî, Kitabü'l-Cevahirîl Hamse, Kahire. 1953.
9) El-Kindî, Al-Falsafa al-Ulâ. Cilt 1. Kahire, 1950.
10) El-Kindî, İbâha an Sûcûdal-Cirm al-Aksâ Cilt 1.
Dekart, Galile, Kopemik, Newton, Lavoisier, Kepler, Wright Kardeşler, Toriçelli, Kristof Kolomb, Vasco de Gama...
İçinizde bunları tanımayan var mı? İlkokuldan başlayarak tanımaya başladığımız bu yabancı bilim adamları tarih kitaplarına bakarsanız, birçok önemli buluşun "ilk" sahibi. Yüzyıllar önce Semerkant, Bağdat ve İstanbul'dan Latinceye veya Fransızcayaçevirilen bir çok kitaplar ilk bulan alimler göz ardı edilerek Avrupalı bilim adamları tarafından sahip çıkıldı. Günümüzde batılı bilim adamları bunları yer yer itiraf etmektedirler.
İçinizde bunları tanımayan var mı? İlkokuldan başlayarak tanımaya başladığımız bu yabancı bilim adamları tarih kitaplarına bakarsanız, birçok önemli buluşun "ilk" sahibi. Yüzyıllar önce Semerkant, Bağdat ve İstanbul'dan Latinceye veya Fransızcayaçevirilen bir çok kitaplar ilk bulan alimler göz ardı edilerek Avrupalı bilim adamları tarafından sahip çıkıldı. Günümüzde batılı bilim adamları bunları yer yer itiraf etmektedirler.
Mesela "Newton'dan yerçekimini "ilk bulan" kişi diye bahsederiz. Oysa yerçekimini ilk keşfeden, bilim adamı, pek tanımadığımız bir müslüman: Razi'dir.
Şimdi gelin, Batı kaynaklı önyargıları bir kenara bırakalım ve bilimsel birçok buluşu"ilk" yapan İslam bilginlerini tanıyalım.
İlk kağıt fabrikasını kuran alim İbni Fazıl
Kızamık ve çiçek hastalığını keşfeden; alim Razi
Mikrobu ilk tanımlayan alim Akşemseddin
Cüzzamı bulan alim ... İbni Cessar
Vebanın bulaşıcı olduğunu bulan alim İbni Hatip
Verem mikrobunu bulan alim Kambur Vesîm
Retina tabakasını bulan alim İbni • Rüşd
İlk göz ameliyatını yapan alim Ammar
İlk kanser ameliyatını yapan alim Ali bin Abbas
Küçük kan dolaşımını bulan alim İbnünnefis
İlk Tabipler odası başkanı Ali bin Rıdvan
Sıfırı ilk kullanan alim Harizmi
Trigonometriyi ilk bulan alim Battani
Tanjant, kotanjant ve kosekantı ilk kullanan alim Ebul Vefa
Trigonometri kitabını yazan alim Nasiruddin Tusi
İlk trigonometrik dönüşüm formülünü bulan alim İbni Yunus
Binom formülünü ilk bulan alim Ömer Hayyam
İlk difransiyel kitabını yazan alim. Sabit bin Kurra
Ondalık kesiri ilk bulan alim Gıyaseddin Cemşid
İlk usturlabı yapan alim Zerkali
Dünyanın döndüğünü keşfeden ilk alim Biruni
Dünyanın çevresini ilk ölçen alim Musa kardeşler
Güneşin yüzündeki lekeleri ilk bulan alim Fergani
Yıldızların yer ve açıklıklarını ölçen ve ilk cetveli geliştiren alim Cabir bin Eflah
İlk otomatik kontrol sistemleri tasarlayan alim Ahmet bin Musa
Sibernetiği ilk kuran alim. İsmail-El Gezeri
İlk optik temellerini koyan alim İbni Heysem
Sesin .fiziki açıklamasını ilk yapan alim Farabi
İlk torna tezgahını yapan alim İbni Karara
Kanatlarla uçan ilk alim Hazerfen Ahmed Çelebi
İlk uçağı yapan alim Ebu Firnas
Yer çekimini ilk bulan alim Razi
Sarkaçlı saati ilk yapan alim İbni Yunus
Maddelerin özgül ağırlığını ilk hesaplayan alim Hazini
Atomun parçalanabileceğim ilk bulan alim Cabir bin Hayyan
Gök kuşağını ilk açıklayan alim Kutbettin Şirazi
İlk kimya laboratuarını kuran alim. Cabir
Saf alkolü ilk elde eden alim Razi
Fosforu ilk bulan alim Beşir
Havan topunu ilk bulan alim Fatih Sultan Mehmed
İlk kıta seyahatnamesini yazan alim İbni Battuta
İlk dünya haritasını çizen alim Mürsiyeli İbrahim
İlk ecza kitabını yazan alim İbni Baytar
ÜNLÜ TÜRK ve/veya MÜSLÜMAN BİLİM ADAMLARI
(Famous Turkish and/or Muslim Scientists)
Prof.Dr. Muammer Kaya, ESOGÜ-TEKAM Müdürü
Ünlü Türk ve/veya Müslüman bilim adamları, yaşadıkları dönemler alfabetik olarak aşağıda gösterilmektedir. Batı medeniyetleri maalesef ne Türk ne de Müslüman kökenli bilim adamlarını kabul etmemektedir. Yaptıkları buluş, icat ve yenilikler batı dünyasındaki gibi basın yayının ülkemizde çok etkili olmamasından tüm dünyaya hızla yayılamamıştır. İslam medeniyetinin matbaayı Avrupa’dan çok sonra alması ve kitap basımının çok geç başlaması Türk ve İslam dünyasında bilimde bulunan bilgi ve teknolojinin yayılmasını yavaşlatmıştır. Üniversiteyi 700 ve matbaayı 300 yıl geriden almak Türk ve İslam aleminin bilim adamlarının tüm dünyaya tanıtılmasını engelle-miştir. Batı dünyasının karanlık çağını yaşadığı 6-16 yy’lara arasındaki 1000 yılda aşağıdaki Türk ve/veya Müslüman bilim adamları üzerinde yaşadığımız dünyayı anlamada çok önemli buluşlar ve etkiler yapmıştır.
Abdüsselam: (1926 - 19 ) Pakistanlı Fizik Bilgini İlk nobel ödülü alan Müslüman bilim adamı.
Ahmed Bin Musa: (10 yüzyıl ) Sistem mühendisliğinin Öncüsü. Astronom ve Mekanikçi.
Ahmed Bin Musa: (10 yüzyıl ) Sistem mühendisliğinin Öncüsü. Astronom ve Mekanikçi.
Akşemseddin: (1389 - 1459) Pasteur önce Mikrobu bulan ilk bilim adamı. İstanbul’un fethinin manevi babasıdır. Fatih sultan Mehmet' in Hocasıdır.
Ali Bin Abbas: (? - 994) 1000 sene önce ilk kanser ameliyatını yapan bilim adamı. Kılcal damar sitemini ilk defa ortaya atan bilim adamıdır. Eski çağın en büyük hekimlerinden olan hipokratesin (Hipokrat) Doğum olayı görüşünü kökünden yıktı.
Ali Bin İsa: (11 yüzyıl) İlk defa göz hastalıkları hakkında eser veren müslüman bilim adamı.
Ali Bin Rıdvan: (? - 1067) Batıya tedavi metodlarını öğreten islam alimi.
Ali Kuşçu: (? - 1474) Ünlü Bir türk astronomi ve matematik bilginidir.
Ammar: (11 yüzyıl) İlk katarak ameliyatını kendine has biçimde yapan Müslüman bilim adamı.
Battani : (59 - 929) 859’da Harran’da doğmuştur. Trigonometrin babasıdır. Astronomi ve matematikte uzmandır. Rakka’da yaşamıştır. Sinüs, kosinüs, tanjant, kotanjantı ilk kullanan kişidir. Dünyanın en meşhur 20 astronomu arasındadır. 929 yılına Samara yakınlarındaki Kasralcis’de ölmüştür. Fenni bilimlere ilahi biimlere daha fazla nüfuz edilebileceğini söylemiştir.
Beyruni: (973 - 1051) Dünyanın döndüğünü ilk bulan bilim adamı ümit burnu, Amerika ve Japonya’nın varlığından bahseden ilk bilim adamı. Beyruni Amerika kıtasının varlığını Kristof Kolomb'un keşfinden 500 sene önce bildirmiştir. Çağın en büyük alimidir. 937 yılında Harzim’in merkezi Kas’ta doğmuştur. Dünyanın yuvarlak olduğunu, kendi ekseni etrafında döndüğünü ilk söyleyen kişidir. Matematik, astronomi, geometri, fizik, kimya, tıp, eczacılık, tarih, coğrafya, filoloji, etnoloji, jeoloji, dinler ve mezhepler tarihi konularında çalışmalar yapmıştır.1051’de Gazne’de ölmüştür.
Bitruci: (13 yüzyıl) Kopernik'e yol açan öncülük eden astronom bilim adamı.
Cabir Bin Eflah: (12 yüzyıl) Ortaçağın büyük matematik ve astronom bilginidir. Çubuklu güneş saatini bulan ilk bilim adamıdır.
Cabir Bin Hayyan: (721 - 805) Atom bombası fikrinin ilk mucidi ve kimyanın babası sayılır. Maddenin en çüçük parçası atomun parçalanabileceğini bundan 1200 sene önce söylemiştir.721 yılında Tus’ta (Horasan) doğan ve 805’te Bağdat’ta ölen Türk alim atom ve atom bombası fikrini ilk ortaya atan kişidir. Küfe’de yaşamış, Harran Üniversitesi rektörü, modern kimyanın babası, dünyanın en büyük on iki dahisinden biridir. Kimyageri tabiatta uzun sürede meydana gelen şeyi kısa zamanda yapan kişi olarak tanımlamıştır. İlk kimya laboratuvarı kurmuş, kalsinasyon, indirgenme, buharlaşma, süblimleşme, eritme ve kristallenme için kullanılan metodları geliştirmiştir. Altını eritmek için kral suyunu bulmuştur. Mercekler teorisini bulmuş ve güneş enerjisini ilk kez orta atmıştır.
Cahiz: (776 - 869) Zooloji İlminin öncülerindendir. Hayvan gübresinden amonyak elde etmiştir.
Cezeri: (1153 - 1233) . 1153 tarihinde Cizre’de doğdu. Robot ilminin kurucusu ve ilk termosu bulan kişidir. Mekanik ve sibernetik bilimlerinin temel taşlarını oluşturdu. Otomasyona önemli katkılar yaptı. 1233’de öldü. İlk sistem mühendisi ve ilk sibernetikçi ve elektronikçi Bilgisayarın babası; oysa bilgisayarın babası yanlış olarak İngiliz matematikçisi Charles Babbage olarak bilinir
Demiri: ( 1349 - 1405 )Avrupalılardan 400 yıl önce ilk zooloji ansiklopedisini yazan alimdir. Hayatül hayavan isimli kitabı yazmıştır.
Dinaveri: (815 - 895) Botanikçi Ve astronom bir alim olarak bilinir.
Ebu Kamil Şuca: (? - 951) Avrupa’a matematiği öğreten İslam bilgini.
Ebu'l Fida: (1271 - 1331) Büyük Bir bilgin tarihçi ve coğrafyacıdır.
Ebu'l Vefa: (940 - 998) Matematik ve Astronomi bilginidir trigonometriye tanjant, kotanjant, sekant ve kosekantı kazandıran matematik bilginidir.
Ebu Maşer: (785 - 886) Med-cezir olayını (gel-git) ilk keşfeden bilgindir.
Evliya Çelebi: (1611 - 1682) Büyük Türk seyyahı ve meşhur seyahatnamenin yazarıdır.
Farabi: (870 - 950) Ses olayını ilk defa fiziki yönden ele alıp açıklayıp izah getiren ilk bilgindir. 870 yılında Türkistan’ın Farab şehrinde doğmuş ses olayını ilk bulan Türk bilim adamıdır. Müzik aletleri ud ve kanunu da bulmuştur. Farabi ilimleri fizik, matematik ve metafizik ilimler olarak ayırmıştır.950 yılında Şam’da ölmüştür.
Fatih Sultan Mehmet: (1432 - 1481) İstanbulu feth eden ve Havan topunu icad eden yivli topları döktüren padişahtır fatihin kendi icadı olan ve adı "şahi" olan topların ağırlığı 17 ton ve bakırdan dökülmüş olup 1.5 ton ağırlığındaki mermileri
.
Fergani: (9 yüzyıl) Ekliptik meyli ilk defa tesbit eden astronomi alimi.
Gıyasüddin Cemşid : ( ? - 1429 ) Matematik alimi. Ondalık kesir sistemini bulan çemşid cebir ve astronomi alimi.
Harizmi: (780 - 850) İlk cebir kitabını yazan ve batıya cebiri öğreten bilgin. Adı algoritmaya isim oldu rakamları Avrupa' ya öğreten bilgin. Cebiri sistemleştiren bilgin. 780 tarihinde Türkistan Harzem şehrinde doğdu. Bilgisayar bilimi ve dijital teknolojinin temelini atmış ve 0 sayısını bulmuştur. Matematik, astronomi, coğrafyaya dair eserler veriştir. Cebirin babasıdır. 850 yılında Bağdat’ta öldü.
Hasan Bin Musa: ( - ) Dünyanın çevresini ölçen, üç kardeşler olarak bilinen üç kardeşten biri.
.
Hazerfen Ahmet Çelebi: Türk tarihinde «İlk uçan adam» sıfatını kazanan kişidir. Dördüncü Murat devrinde yaşadığı bilinir. Ne çâre ki onun hakkında günümüze yeterli bir bilgi ulaşamamıştır. Birçok buluş ve yenilikleri sebebiyle «Hezarfen» adiyle anıldı. Galata Kulesi'nden kanat takıp atlayarak Üsküdar'a kondu. Bu maharetinden ötürü IV. Murat'ın takdir ve ihsanını kasandı, ancak tehlikeli görüldüğü cihetle Cezayir'e sürüldü. Orada öldü.
Hazini: (1110-1160) Yerçekimi ve terazilerle ilgili izahlarda bulunan bilgin. 1110 yılında doğdu. Astronom ve fizikçidir. Matematik ve felsefe eğitimi aldı. Sıvıların yoğunluk ve ısısını ölçmek için aerometre, hidrolik terazi yaptı. 1160 tarihinde ölmüştür.
Hazerfen Ahmed Çelebi: (1609-1640) Havada uçan ilk Türk. Planörcülüğün öncüsü.
Huneyn Bin İshak: (809 - 873) Göz doktorlarına öncülük yapan bilgin.
İbni Avvam: (8 yüzyıl) Tarım alanında ortaçağ boyunca kendini kabul ettiren bilgin.
İbni Battuta: (1304 - 1369) Ülke ülke , kıta kıta dolaşan büyük bir seyyah.
İbni Baytar: (1190 - 1248) Ortaçağın en büyük botanikçisi ve eczacısıdır.
İbni Cessar: (? - 1009) Cüzzam hastalığının sebep ve tedavilerini 900 sene önce açıklayan Tunuslu müslüman doktor. 1009’da ölmüştür.
İbni Ebi Useybia: (1203 - 1270) Tıp Tarihi hakkında eşsiz bir eser veren doktor.
İbni Fazıl: (739 - 805) 12 asır önce ilk kağıt fabrikasını kuran vezir.
İbni Firnas: (? - 888) Wright kardeşlerden önce 1000 sene önce ilk uçağı yapıp uçmayı gerçekleştiren alim.
İbni Haldun: (1332 - 1406) Tarihi ilim haline getiren sosyolojiyi kuran mütefekkir. Psikolojiyi tarihe uygulamış, ilk defa tarih felsefesi yapan büyük bir islam tarihçisidir. Sosyolog ve şehircilik uzmanı.
İbni Hatip: (1313 - 1374) Vebanın bulaşıcı hastalık olduğunu ilmi yoldan açıklayan doktor.
İbni Havkal: (10 yüzyıl) 10 asır önce ilmi değeri yüksek bir coğrafya kitabı yazan alim.
İbni Heysem: (965 - 1051) Optik ilminin kurucusu büyük fizikçi. İslam dünyasının en büyük fizikçisi, batılı bilginlerin öncüsü, göz ve görme sistemlerine açıklık kazandıran alim. Galile teleskopunun arkasındaki isim.
İbni Karaka: (? - 1100) Dokuzyüz yıl önce torna tezgahı yapan bilgin.
İbni Macit: ( 15 yüzyıl ) Ünlü bir denizci ve coğrafyacı. Vasco da Gama onun bilgilerinden ve rehberliğinden istifade ederek hindistana ulaştı.
İbni Rüşd: (1126 - 1198) Büyük bir doktor, astronom ve matematikçidir.
İbn-i Sina: ( 980 - 1037 ) Doktorların sultanı. Eserleri Avrupa üniversitelerinde 600 sene temel kitap olarak okutulan dahi doktor. Hastalık yayan küçük organizmalar, civa ile tedavi, pastör' e ışık tutması, ilaç bilim ustası, dış belirtilere dayanarak teşhis koyma, botanik ve zooloji ile ilgilendi, Fizikle ilgilendi, jeoloji ilminin babası.
İbni Türk: (9 yüzyıl) Cebirin temelini atan islam bilgini.
İbni Yunus: ( ? - 1009) Galile'den önce sarkacı bulan astronom.
İbni Zuhr: (1091 - 1162) Endülüsün en büyük müslüman doktorlarından asırlarca Avrupa'da eserleri ders kitabı olarak okutuldu.
İbrahim Efendi: (18 yüzyıl )Osmanlılarda ilk denizaltıyı gerçekleştiren mühendis.
İbrahim Hakkı: (1703 - 1780) Büyük bir sosyolog, psikolog, astronom ve fen adamı. En ünlü eseri marifetnâme, Burçlardan, insan fizyoloji ve anatomisinden bahsetmiştir.
İdrisi: (1100 - 1166) Yedi asır önce bügünküne çok benzeyen dünya haritasını çizen coğrafyacı.
İhvanü-s Safa: (10 yüzyıl) çeşitli ilim dallarını içine alan 52 kitaptan meydana gelen bir ansiklopedi yazan ilim adamı. Astronomi, Coğrafya, Musiki, Ahlâk, Felfese kitapları yazmıştır.
İsmail Gelenbevi: (1730 - 1791) 18 yüzyılda Osmanlıların en güçlü matematikçilerinden.
İstahri: (10 yüzyıl) Minyatürlü coğrafya kitabı yazan bilgin.
Kadızade Rumi: (1337 - 1430) Çağını aşan büyük bir matematikçi ve astronomi bilgini. Osmanlının ve Türklerin ilk astronomudur.
Kambur Vesim: (? - 1761) Verem mikrobunu Robert Koch'dan 150 sene önce keşfeden ünlü doktor.
Katip Çelebi: (1609 - 1657) Osmalılarda rönesansın müjdecisi coğrafyacı ve fikir adamı.
Kazvini: (1203 - 1283) Ortaçağın Herodot'u Müslümanların Plinius'u, astronom ve coğrafyacı bilgin.
Kemaleddin Farisi: (? - 1320) İbni Heysem ayarında büyük İslam matematikçisi, fizikçi ve astronom.
Kerhi: (? - 1029) İslam Matematikçilerinden
Kindi: (803 - 872) İbni Heysem'e kadar optikle ilgili eserleri kaynak olan bilgin. 801 yılında Küfe’de doğdu. Filozof, matematikçi, fizikçi, astronom, hekim, coğrafyacı ve müzik adamı. İzafiyet teorisini ortaya attı. 866’da Küfe’de öldü
Kurşunoğlu Behram: (1922 - ?) Genelleştirilmiş izafiyet teorisini ortaya atan beyin güçlerimizden. Halen prof. Behram Kurşunoğlu Amerika da Florida üniversitesinde teorik fizik merkezinde başkanlık yapmaktadır.
Lagarî Hasan Çelebi: (17 yüzyıl) Füzeciliğin atası, Osmanlılarda ilk defa füze ile uçan bilgin.
Macriti: (? - 1007) Matematikte başkan kabul edilen Endülüslü Matematikçi ve astronom.
Mağribi: (16 yüzyıl) Çağının en büyük matematikçilerinden . Mağribinin eseri olan Tuhfetü'l Ada isimli kitabında üçgen, dörtgen, daire ve diğer geometrik şekillerinin yüz ölçümlerini bulmak için metotlar gösterilmiştir.
Macriti: (? - 1007) Matematikte başkan kabul edilen Endülüslü Matematikçi ve astronom.
Mağribi: (16 yüzyıl) Çağının en büyük matematikçilerinden . Mağribinin eseri olan Tuhfetü'l Ada isimli kitabında üçgen, dörtgen, daire ve diğer geometrik şekillerinin yüz ölçümlerini bulmak için metotlar gösterilmiştir.
Maaşallah: (72? - 815) Meşhur İslam astronomlarındandır. Usturlabla ilgili ilk eseri veren bilgindir.
Mes'ûdi: (? - 956) Kıymeti ancak 18. 19. Yüzyıllarda anlaşılan büyük tarihçi ve coğrafyacı. Mesudi günümüzden 1000 sene önce depremlerin oluş sebebini açıklamıştır. Mesûdinin eserlerinden yel değirmenlerinin de Müslümanların icadı olduğu anlaşılmıştır.
Mevlana: (1207-1273) Mevlâna 30 Eylül 1207 yılında bugün Afganistan sınırları içerisinde yer alan Horasan yöresinde, Belh şehrinde doğmuştur.
Mimar Sinan: (1489 – 1588) Seviyesine bugün dahi ulaşılamayan dahi mimar. Mimar Sinan tam manası ile bir sanat dahisidir.
Muhammed Bin Musa: (9 yüzyıl) Dünyanın çevresini ölçen 3 kardeşten biri. Matematikçi ve astronom.
Mürsiyeli İbrahim: ( 15 yüzyıl ) Piri reisten 52 sene önce bugünkü uygun Akdeniz haritasını çizen haritacı. Günümüzden 500 sene önce kadar önce yaşamıştır.
Nasirüddin Tusi: (1201 - 1274) Trigonometri sahasında ilk defa eser veren, Merağa rasathanesini kuran, matematikçi ve astronom.
Necmeddinü-l Mısri: (13 yüzyıl) Çağının ünlü astronomlarından.
Ömer Hayyam: (1048 - 1123) 1048’de dünyaya gelmiş İranlı şair, filozof, matematikçi ve astronomdur. Celali takvimini yapmıştır. Cebirdeki binom formülünü bulan bilgin. Newton veya binom formülünün keşfi Ömer Hayyama aittir.
Piri Reis: (1465 - 1554) 400 sene önce bu günküne çok yakın dünya haritasını çizen büyük coğrafyacı. Amerika kıtasının varlığını Kristof Kolomb'dan önce bilen ünlü denizci.
Razi: (64 - 925) Keşifleri ile ün salan asırlar boyunca Avrupa'ya ders veren kimyager doktor ünlü klinikçi. Devrinin en büyük bilgini İbni Sina ile aynı ayarda bir bilgin. 854yılında İran’nın Rey şehrinde doğan Razi ilk göz ameliyatını yapmış ve sülfürik asidi bulmuştur. Tıp, kimya, simya ve eczacılıkta birçok buluşu vardır. Kızamık hastalığını su çiceğinden ayırmıştır. Alerjik astımı bulmuştur. İmmunolojide önemli buluşlar yapmıştır. Alkolü bulmuştur. 923’te Bağdat’ta ölmüştür
Sabit Bin Kurra: (? - 901) Newton'dan çok önce diferansiyel hesabını keşfeden bilgin. Dünyanın çapını doğru olarak hesaplayan ilk islam bilgini. Matemetik ve astronomi alimi.
Sabuncu Oğlu Şerefeddin: (1386 - 1470) Fatih devrinin ünlü doktor ve cerrahlarındandır. Deneysel fizyolojinin öncülerindendir.
Seydi Ali Reis: (-1562) Ünlü bir denizci, matematik ve astronomi alimidir.
Şemsettin Halili: (?-1397) Büyük bir astronomi bilginidir.
Şihabettin Karafi: (? - 1285) orta çağın en büyük fizikçi ve hukukçularından.
Takiyyüddin Er Rasit: (1521 - 1585) İstanbul rasathanesi ilk kuran çağından çok ileride asrın önde gelen astronomi alimidir.
Uluğ Bey: (1394 -1449) Çağının en büyük astronomu ve trigonometride yeni çığır açan ünlü bir alim ve hükümdar.
Yunus Emre: (1238-1320) Ünlü Türk halk şairidir. Anadolu'da tasavvuf akımının ve Türkçe şiirin öncüsüdür. İnsan sevgisine dayanan bir görüşü geliştirmiştir.
Zehravi: (936 -1013) 1000 sene önce ilk çağdaş ameliyatı yapan böbrek taşlarının nasıl çıkarılacağını ve ilk böbrek ameliyatını gerçekleştiren bilim adamı.
Zerkali: (1029 - 1087) Keşif ve hizmetleri ile ün salmış astronomi alimidir.
How to Make Money at Online Casinos - Work Tomake Money
YanıtlaSilMost online casinos require money หารายได้เสริม to play slots, but online casino players can 메리트카지노총판 wager on them on slots from scratch or 샌즈카지노 in-game items.